Dünya’mızın düz değil de geoit (kutuplardan basık, ekvatordan şişkin) şekilde olduğu yüzyıllar boyunca bilinmesine karşın, günümüzde “Düz Dünyacılar” (İng.: Flat Earthers) denen bir kesim hâlen görülmektedir.
Bu kişilerin bazıları Dünya’nın düz olduğuna inanmadıkları hâlde insanlarla alay etmek için bu tarz iddiaları yayabilirler; ancak bunların haricinde uzun yazılar, hesaplamalar ve videolar hazırlayıp, ortada bir “NASA komplosu” olduğuna inanıp sanki her birimiz aktör Jim Carrey’nin başrolde oynadığı The Truman Show (1998) filmindeki karaktermişiz gibi iddialarında ciddi olan insanlar da bulunmaktadır.
İddialarını desteklemek amacıyla komplo teorilerine dikkat çekmeleri haricinde, bazılarının dinî referanslara da dayandıkları görülebilir. Yani kutsal görülen kitapların (Kitab-ı Mukaddes ve Kur’an-ı Kerim gibi) Dünya’nın düz olduğunu belirten ayetlere sahip olduklarını iddia ederler.
Daha rahat okunabilmesi için yazının devamında “Düz Dünya” için DD ve “Küresel Dünya” için KD kısaltmalarını kullanacağız. Öncelikle, DD iddialarını gündeme getiren ve güncel tutan çalışmalardan birine bakış atalım:
Old Bedford Nehrinde Yapılan Gözlem
Yazar Samuel B. Rowbotham, 1838 yılında İngiltere’de bulunan Old Bedford nehrinde “Bedford Level Experiment” olarak bilinen gözlemde, suyun 20 santim üzerinde bir teleskop tutarak 6 mil (9.7 kilometre) boyunca ilerleyen ve sudan 0,91 metre yükseklikte olan direkteki bayrağı taşıyan bir botu izlemiştir ve Welney Köprüsü’ne kadar giden botu hep görebildiğini belirtmiştir, ancak KD olsaydı bu direğin en üst kısmının 3,4 metre daha aşağıda olması beklenirdi, böylece DD sonucunu çıkarmıştır.
Rowbotham bu deneyleri seneler içerisinde tekrarladı, ancak asıl ilgiyi 1870 yılında görmüştü, çünkü DD fikrini savunan John Hampden bu deneyi tekrarlayıp DD’yi kanıtlayabileceğine dair bahse girmişti.
Modern Evrim Kuramı’nın Charles Darwin’den bağımsız eş kâşifi Alfred R. Wallace da bu bahsi kabul ederek, Rowbotham’ın ölçüm metoduna atmosferik kırınımı hesaba katıp deneyi tekrarladığında KD olduğu sonucuna ulaşmıştı ve böylece bahsi kazanmıştı; ancak yöntemini kabul etmeyen Hampden, Wallace’ın burada hile yaptığını söyleyerek parayı geri alabilmek için kendisine dava açmıştı.
Hampden, uzun seneler boyunca Wallace’a yönelik karalamalar düzenlemesiyle birlikte, onu öldürmekle tehdit ettiği için hapse atılmıştı. Wallace’ın eşine gönderdiği bir mektupta, Wallace’ın başındaki bütün kemiklerin bir gün kırılmasına şaşılmamasını, onun bir yalancı ve hırsız olduğunu, onunla birlikte yaşadığı için sefil bir kadın olduğunu ve henüz kocasıyla işinin bitmediğini yazmıştı.
Kuşkusuz ki bu durum, iki zıt görüşlü insanın arasında olmaması gereken bir davranış. Elbette günümüzdeki DD savunucuları böylesine tehditkâr ve saldırgan bir kişiliğe sahip değiller.
Düz Dünya Hakkında
Düz Dünya modeli, Dünya'nın şeklinin bir düzlem veya daire (disk) olarak algılandığı eski bir kavramdır. Klasik döneme kadar Yunanistan, Helenistik döneme kadar Yakın Doğu'nun Tunç Çağı ve Demir Çağı medeniyetleri, Gupta dönemine kadar Hindistan (MS yüzyılın başlarında) ve 17. yüzyıla kadar Çin dâhil olmak üzere birçok antik kültür, düz bir Dünya kozmografisini onaylamıştır.
Küresel bir Dünya fikri, antik Yunan felsefesinde Pisagor (MÖ 6. yy.) ile ortaya çıkmıştır ancak çoğu Sokrates öncesi düşünür (MÖ 6-5. yy.) düz Dünya modelini savunmaya devam etmiştir. MÖ 4. yüzyılın başlarında, Platon küresel bir Dünya hakkında yazmıştır. MÖ 330 civarında, eski öğrencisi Aristoteles, küresel bir Dünya için güçlü ampirik kanıtlar elde etmiştir. Dünyanın küresel şeklinin bilgisi yavaş yavaş Helenistik dünyanın ötesine yayılmaya başlamıştır.
Bilimsel gerçeğe ve Dünya'nın küreselliğinin açıklığına rağmen sözde bilimsel düz Dünya komplo teorileri, modern düz Dünya toplulukları ve giderek artan bir şekilde sosyal medyayı kullanan bağımsız bireyler tarafından benimsenmektedir.
Dünya'nın düz olduğunu çürüten birkaç temel kanıt var
1. Uzaydan çekilen fotoğraflar ve videolar: Uzay ajansları tarafından çekilen fotoğraflar ve videolar, Dünya'nın yuvarlak olduğunu gösteriyor.
2. Uçak yolculukları: Uzun mesafeli uçak yolculuklarında, uçak rotası Dünya'nın eğriliğine göre planlanır ve bu da Dünya'nın düz değil, yuvarlak olduğunu gösterir.
3. Gemilerin ufukta kaybolması: Bir gemi ufukta kaybolduğunda, bu fenomen Dünya'nın eğriliğiyle açıklanır. Eğer Dünya düz olsaydı, gemi sürekli olarak görülebilirdi.
4. Gölge uzunlukları: Güneş ışığının düşme açısı ve gölge uzunlukları, Dünya'nın yuvarlak olduğunu gösterir. Özellikle eşzamanlı gözlemler, Dünya'nın şeklini belirlemek için kullanılır.
5.Yıldız hareketleri: Farklı enlem ve boylamlarda gözlemlenen yıldız hareketleri, Dünya'nın dönme ekseninin eğriliğini gösterir ve bu da Dünya'nın yuvarlak olduğunu doğrular.
6. Deniz seviyesi: Deniz seviyesinin eğriliği, Dünya'nın yuvarlaklığını kanıtlar. Deniz seviyesi eşit basınç altında olduğu halde, farklı yerlerde farklı yüksekliklerde olması, Dünya'nın düz olamayacağını gösterir.
7. Uzay gözlemleri: Uzaydaki diğer gök cisimlerinin (ay, güneş, diğer gezegenler) yuvarlak olması, Dünya'nın da yuvarlak olduğu konusunda dolaylı bir kanıttır.
8. Uydu görüntüleri: Uydu görüntüleri, Dünya'nın yuvarlak olduğunu açıkça gösterir ve bu görüntüler günlük olarak yayınlanmaktadır.
9. Küresel navigasyon sistemleri: GPS ve diğer küresel navigasyon sistemleri, Dünya'nın yuvarlaklığını hesaba katarak çalışır.
10. Ay tutulması: Ay tutulması sırasında Dünya'nın gölgesi, Ay'ın yuvarlak olduğunu ve Dünya'nın da yuvarlak olduğunu gösterir.
11. Jeodezik ölçümler: Jeodezik ölçümler, Dünya'nın eğrisel yapılarını inceleyerek yuvarlaklığını doğrular.
12. Kütüğü: İnsanlık tarihindeki gözlemler, kayıtlar ve bilimsel deneyler, Dünya'nın yuvarlak olduğunu gösterir. Bu kayıtlar, Dünya'nın yuvarlaklığına dair çok güçlü bir kanıttır.
Sonuç olarak, bilimsel kanıtlar, uzay keşifleri ve gözlemler, Dünya'nın yuvarlak olduğunu desteklemektedir. Dünya'nın düz olduğunu iddia eden teoriler, bilimsel yöntem ve kanıtlarla çürütülmüştür. Bu nedenle, Dünya'nın yuvarlak olduğu konusunda sağlam bir bilimsel temel bulunmaktadır.
